W polskim ustawodawstwie wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje kar – karę grzywny, karę ograniczenia wolności oraz karę pozbawienia wolności w określonym czasie lub dożywotnio. W ostatnim przypadku mowa o przymusowej izolacji skazanego od społeczeństwa. I choć kara pozbawienia wolności najczęściej kojarzy się z przebywaniem w zakładzie karnym, okazuje się, że współczesne prawo dopuszcza możliwość odbywania jej w warunkach wolnościowych, a dokładniej poza murami więzienia. Wówczas skazany ma do czynienia z tzw. dozorem elektronicznym.

Na czym polega dozór elektroniczny?

Dozór elektroniczny polega na zastosowaniu środków technicznych w celu nieustannej kontroli skazanego na karę pozbawienia wolności, ale przebywającego poza zakładem karnym. Takie ograniczenie wolności pozwala mu na prowadzenie względnie normalnego życia pozbawionego konieczności izolacji od świata zewnętrznego. W efekcie tego skazany ma prawo do spotykania się z rodziną oraz kontynuowania pracy. Mimo pozorów normalności nie może jednak w pełni korzystać z wolności, gdyż w czasie odbywania kary, miejsca jego pobytu są kontrolowane przez organy karne.

W praktyce oznacza to, że odbywający karę w ramach dozoru elektronicznego ma obowiązek noszenia na nodze lub ręce specjalnego nadajnika radiowego, który zasadniczo może pełnić kilka funkcji. Najczęściej służy on do:

• kontrolowania, czy skazany przebywa w określonym miejscu w wyznaczonym przez sąd czasie – daje to możliwość weryfikacji, czy znajduje się np. w miejscu zamieszkania w określonych godzinach w ciągu doby. Mowa tu o tzw. dozorze stacjonarnym,
• bieżącego monitorowania miejsca pobytu skazanego – dzięki któremu organy karne mogą nieustannie śledzić lokalizację skazanego i jednocześnie stanowić pieczę nad jego zachowaniem. W tym przypadku mamy do czynienia z dozorem mobilnym,
• weryfikowania, czy skazany zachowuje minimalną odległość od osoby wskazanej przez sąd, co określa się mianem dozoru zbliżeniowego.

Kto może odbywać karę w ramach dozoru elektronicznego?

Na możliwość odbywania kary w ramach dozoru elektronicznego nie mogą liczyć wszyscy skazani. Uzyskanie zezwolenia na odbycie kary w takiej formie wiąże się z koniecznością spełnienia określonych wymogów. Przede wszystkim kara, jaka została zasądzona, nie może przekraczać 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Sprawcy nie mogą być również klasyfikowani jako wielokrotni recydywiści oraz osoby, wobec których orzeczono karę aresztu, aresztu za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe. Dozorem elektronicznym nie zostaną też objęci skazani na kary porządkowe czy kary aresztu wojskowego.

Dodatkowo zgodnie z oceną sądu skazani nie mogą być osobami zdemoralizowanymi ani stwarzającymi bezpośredniego zagrożenia dla społeczeństwa. Ci, którzy odbywają już część kary w zakładzie karnym, muszą natomiast wykazać się odpowiednią postawą, a ich zachowanie nie może budzić wątpliwości co do tego, że ich życie na wolności będzie stwarzało zagrożenie dla innych. Sprawcy koniecznie muszą także uzyskać zezwolenie na możliwość odbywania kary w miejscu zamieszkania oraz zgodę na to osób pełnoletnich z nimi mieszkających. Dopiero po skompletowaniu tych dokumentów istnieje możliwość wnioskowania o dozór elektroniczny.

Procedura wnioskowania i orzekania w sprawie dozoru elektronicznego

Wniosek w sprawie zezwolenie na odbycie kary pozbawienia wolności w ramach dozoru elektronicznego mogą składać:

• sam skazany,
• jego obrońca,
• prokurator,
• sądowy kurator zawodowy,
• dyrektor zakładu karnego, w którym skazany przebywa.

Dokument należy skierować do właściwego sądu penitencjarnego, znajdującego się w okręgu zakładu karnego, w którym przebywa skazany. Na wydanie pozwolenia lub odrzucenie wniosku sąd ma 30 dni. Od każdej odmowy można się odwołać, składając stosowne zażalenie.